Ατκαντσαϊ είναι το εθνικό ρόφημα των Ουιγούριων , γνωστό στο Θιβέτ με την ονομασία "Τσασοϋμα".
Το τσάι ήταν γνωστό στους Ουιγουριους από τα αρχαία χρόνια διότι η Μεταξένια οδός περνούσε από τη γη τους και από εκεί γίνονταν η διανομή του τσάι από την Ινδία και τη Κίνα.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο μύθος του XIX αιώνα, όπου ένας σούφι , όνομα του οποίου δεν αναφέρεται, στη διάρκεια του ταξιδιου του σταμάτησε σε ένα χωριό για να ξεκουραστεί, κοντά στα σύνορα τη Κίνας . Ο οικοδεσπότης του σπιτιού που τον φιλοξένησε, του έδωσε ένα ρόφημα, η κούραση πέρασε αμέσως και τότε ο σούφι φώναξε ενθουσιασμένος: "Αυτό είναι ρόφημα! Η θέση του είναι στο παράδεισο! Είναι δώρο Θεού!" Από τότε δόξασε το τσάι σε όλους και χάρις αυτού του ροφήματος έζησε 100 χρόνια. Τα γεγονότα διαδραματίζονται κοντά στα "σύνορα της Κίνας" δηλαδή στο Ανατολικό Τουρκεστάν , ετσι ο μυθος μας δίνει την δυνατότητα να υποθέτουμε πως η δόξα για το τσάι προέρχεται από τους Ουιγούριους, αν και η πατρίδα του τσάι θεωρείται η Κίνα.
Το Ατκαντσαϊ ειναι πολύ θρεπτικό ρόφημα και σερβίρεται συνήθως για πρωινό. Το Ατκαντσαϊ ήταν το "γρήγορο φαγητό" των νομαδικών λαών και εμπόρων. Οι νομάδες χρησιμοποιούσαν για την παρασκευή του φαγητού τα πιο προσιτά υλικά. Πίνανε το Ατκαντσαϊ από τα μπολ που τα λέγανε "απκουρ-τσινια". Η προσθήκη ζάχαρης ήρθε μετέπειτα, διότι ήταν ακριβή και χρειαζόταν επεξεργασία , ενώ το αλάτι ήταν προσιτό. Το γάλα έκανε το τσάι θρεπτικό και το αλάτι ήταν απαραίτητο για την διατήρηση τις ισορροπίας των υγρών στο σώμα.
Ο χρόνος άλλαξε τη ζωή και τις γεύσεις , ομως το Ατκαντσαϊ παρέμεινε ευρέως διαδεδομένο στη διατροφή των Ουιγούριων μέχρι και σημερα. Το καλοκαίρι το Ατκαντσαϊ όχι μόνο σβήνει τη διψά αλλά δρα ως ευεργετικό ρόφημα και φυσικά χορταίνει κ'ολας. Θεωρείται πως το χειμώνα το ζεστό Ατκαντσαϊ βοηθά στη αντιμετώπιση του κρυολογήματος και ιώσεων.
Στην ΕΣΣΔ το Ατκαντσαϊ έγινε γνωστό από τους Κιργίζιους, Καζάχους, Καλμίκιους και Μογγόλους. Οι Μογγόλοι το ονομάζουν "σουτεϊ τσαϊ" που σημαίνει τσάι με γάλα.
Συνταγή:
Φτιάξτε σκούρο τσάι (κατά προτίμηση χύμα, όχι σε φακελάκι) και ανακατέψτε το με γάλα σε αναλογία 1 προς 1. Βάλτε το περιεχόμενο στη φωτιά και περιμένετε ως που να βράσει. Προσθέστε το αλάτι, λίγο βούτυρο και σμετάνα και περιμένετε ως που να αρχίζει να βράζει πάλι. Σβήστε τη φωτιά και σερβίρετε το Ατκαντσαϊ σε μικρά μπολ μαζί με πίτες.
